Nguyên tắc từ chối!

Ở đời, được khen ai mà chả thích. Đến vua chúa dưới một người, trên muôn người còn thích được khen nữa là. Thế mới sinh ra nịnh thần bên cạnh trung thần. Nhưng vấn đề ở chỗ là ai khen ai. Khen thực hay khen “đểu”.

Bề dưới khen bề trên thì gọi là tung hô. Bề trên khen bề dưới thì gọi là ban phát. Tung hô hay ban phát đúng, hoặc vừa phải đã đành, không đúng hoặc quá mức thì bị gọi là “nịnh thối”.

Cái sự khen ấy đôi khi chỉ là khen lấy tiếng, đôi khi kèm theo cả phần thưởng vật chất. Rồi kèm theo chuyện ban phát không chỉ thế thôi là xong, mà còn là những hệ quả đi kèm theo sau đó ai mà biết hết được. Thí dụ năm nào cũng được khen thưởng thì sẽ là cơ sở để đề bạt, hay phong tặng (hoặc ngược lại cứ vài lần phạt hành chính thì sẽ cho đi giáo dục chẳng hạn).

Không nói chuyện thực hư thế nào, nhưng thông thường thì ai cũng hiểu, có giỏi, có ngoan, có thành tích thì mới được khen. Thế thì phải có hồ sơ thành tích, để cấp ban khen còn biết đường mà xem xét. Cơ quan nào chả có ban thi đua khen thưởng, lẽ ra các ông các bà ở ban đó phải nắm rõ tình hình khen thưởng hàng năm, thay vì bắt người ta tự khai nhận thành thích thế (nói nhỏ, nhỡ khai khống thì sao nhể?).

Thôi thì đó cũng là do quy định nó thế (cho dù nó có dở hơi đến đâu), và từ xưa đến nay vẫn vậy.

Nhờ có internet, giờ nhiều người mới biết, trước đây đã từng có người xin rút khỏi danh sách đề cử được xét khen thưởng, như các bác nhà văn Nguyên Ngọc, bác Nguyễn Khoa Điềm, bác Sơn Tùng, bác Sơn Nam (http://www.diendantheky.net/2011/08/bon-nha-van-lon-tu-choi-giai-thuong-nha.html). Lý do đưa ra thì toàn là do các bác ấy khiêm tốn, xét thấy mình không xứng đáng được khen, hoặc chưa xứng đáng bằng người khác. Mặc dù nhiều người nghe vậy thì tủm tỉm cười, vì cái ẩn ý đằng sau những lý do đó, nhưng xưa nay người ta cầu cạnh là chính, chứ mấy người dở hơi mà từ chối? Thế nên cũng chả ai cảm thấy tức giận vì bị bẽ mặt cho lắm. Nhưng đến “phát súng” bác Kim Chi bắn ra thì ác chiến quá. Không phải là bác ấy khiêm tốn nhá, mà là chỉ trích đích danh thủ tướng làm nghèo đất nước, làm khổ dân nhá. Một người như thế làm sao đủ tư cách “bề trên” để khen ai được?

Đương nhiên, việc bác Kim Chi từ chối làm các bác được khen trước đó cũng có thể trạnh lòng. Việc bác Hồng Ngát bảo đấy mới chỉ là đề nghị thôi, chứ chắc gì đã được xét đâu cũng có thể lắm chứ. Rồi lại còn nói mát rằng, ý là bác Kim Chi thì cũng bình thường thôi, chứ nếu giỏi thì còn đề đạt thưởng huân huy chương gì đó. Nói như vậy cũng là nói dỗi, vớt vát tý thể diện. Hô hô, bác Ngát trách là bác Kim Chi chưa gì đã đưa lên mạng. Rằng còn phải xem xét chứ chắc gì đã được? Rằng bác Kim Chi làm thế là không đúng nguyên tắc???

Ồ! Chuyện nào ra chuyện nấy chứ. Có đầu rồi mới tới đuôi. Xét thưởng thì mới cần đến nguyên tắc, đến tiêu chí này nọ, chứ từ chối thì cần gì đến nguyên tắc nhể?  Không lẽ có nguyên tắc từ chối thật? Là có từ chối thì cũng phải “đóng cửa từ chối với nhau” chứ ai lại phô ra trên mạng thế?

Nói đến đây tôi lại nhớ vụ đầu năm 2011, tôi làm đơn xin ra khỏi công đoàn, vì xét thấy công đoàn chả đem lại lợi ích gì cho cá nhân tôi cả. Mọi người trong cơ quan rất ngạc nhiên, bảo buồn cười, rằng ai lại thế? Tôi vặn lại: Khoan nói buồn cười hay không, tôi chỉ hỏi có gì không đúng? Lằng nhằng một hồi, tôi cáu bảo: có cho ra không thì bảo? Rốt cuộc cũng phải cho ra, và tôi tểnh tềnh tênh, khỏi phải ngồi ngủ gật nghe công đoàn họp chuyên môn.

Thực ra tôi làm đơn xin ra vì cần phải có cái quyết định thôi không sinh hoạt công đoàn, thì phòng tài vụ nó mới không đè tôi ra trừ công đoàn phí. Chứ cái vụ từ chối khen thưởng không lẽ lại phải có văn bản chấp thuận?

Còn việc bác Kim Chi công khai cái thư từ chối ấy lên mạng, tôi cho là phản ánh trung thực đấy chứ? Nó nói đúng một phần thực trạng của cái việc khen chê ở nước mình. Chưa cần nói bác Kim Chi có xứng đáng được khen hay không (chuyện đó đã xét đâu mà nói thường thôi hay không?), nhưng việc bác ấy từ chối là hành động trung thực và dũng cảm. Bác Hồng Ngát cũng nên biết thiên hạ có câu thơ về nền điện ảnh nước nhà, mà bác từng là cục phó cục điện ảnh như thế này:

Ngồi buồn cởi cúc xem chờ...im...

Còn hơn vào rạp xem phim nước mình.

Thế nên bác Ngát đừng có vội chê bác Kim Chi. Mà không biết bác Ngát nói định mời bác Kim Chi lên để hỏi chuyện gì nhỉ? Thiên hạ đang rất tò mò đấy.