Nhân chi sơ tính bản thiên hay tính bản ác?

Tôi chẳng thể nhớ lần đầu tiên biết đến câu – Nhân chi sơ, tính bản thiện  - là từ khi nào, do đọc trong sách, hay hóng hớt nghe người lớn nói? Nhưng chắc hẳn là lâu lắm rồi, từ khi tôi còn học cấp 1 kia. Hồi ấy không phải ai cũng có sách mà đọc, nên thường xuyên bị bố mẹ đánh chí chết, cũng bởi ham đọc quá mà bỏ bê việc học hành. Lớn lên vẫn chứng nào tật đấy, ngồi trong lớp mà đầu óc tôi vẩn vơ trên những ngọn xoan trụi lá sau cửa sổ, nhìn những chùm quả nâu thẫm héo quắt đang rung rinh trong hơi thở của gió mùa đông bắc, mà tưởng tượng ra bao nhiêu chuyện trên trời dưới bể.

Sau này lại đọc được câu – Nhân chi sơ, tính bản ác – trong một bài báo mạng, phân tích thấy có lý lắm. Nhưng cuộc sống của tôi dù chẳng nhung lụa tý nào, cũng khá là bình yên để mà phải trăn trở với những câu  triết lý đó. Những điều nhìn thấy, nghe thấy có khiến mình đau lòng cũng không nói ra được, cảm thấy sự phản kháng của mình trở thành lạc lõng và bị chìm nghỉm, bị cuốn phăng đi trong dòng thác nghiệt ngã của cuộc sống .

Vừa rồi, khi đóng hộp thư trên mạng, tôi nhìn thấy tiêu đề một bài viết, có kèm theo ảnh trên trang chủ của yahoo: Tiếng chim kêu xé lòng

Cái tiêu đề này nó khơi lại câu chuyện cũ. Cách đây rất lâu, trong một lần đi chợ, tôi cảm thấy có cái gì cứ động đậy phía dưới khiến tôi phải đưa mắt tìm kiếm. Bên trên vỉa hè, bàn chân to lớn của người đàn bà bán chim đang dẫm lên toàn bộ phần đầu một con chim cút, chỉ còn chừa cái thân hình trần trụi, đỏ bầm, bé nhỏ của nó đang vật vã, giãy giụa liên hồi một cách tuyệt vọng dưới chân người đàn bà, trong khi chị ta thản nhiên ngồi vặt sống lông một con chim khác. Bên cạnh đó là một cái lồng nhốt những con chim cút đang đứng run rẩy.

Tim tôi lúc ấy như bị bóp nghẹt, tôi muốn khóc quá mà không thể khóc được. Tôi cứ ước giá như mình chưa bao giờ nhìn thấy cái cảnh đó.

Có lẽ những gì họ viết ở trên, hay những điều tôi nghĩ đều chẳng hề xa lạ trong cuộc sống hàng ngày, có kể ngày này qua ngày khác cũng chẳng hết được. Trong một bữa ăn có tính chất “liên hoan” nội bộ phòng, cánh đàn ông say sưa kể những món ăn độc, cực kỳ ngon và bổ. Những con chim chỉ bé bằng ngón tay cái, không cắt tiết mà chỉ bóp chết. Không mổ ruột mà chỉ bóp đủ mạnh để lôi ruột ra qua đường hậu môn, rồi đem tẩm ướp và chiên giòn. Hay người ta bắt những con nhái, đào một cái hố rồi nhốt chúng vào đó, bỏ đói mấy ngày cho sạch ruột. Con nào yếu, chết thì đem bỏ. Con nào sống thì đem chế biến thành một món ăn cực ngon. Tôi chỉ cười buồn, bảo những kiểu đó dã man quá. Một cậu gục gặc cái đầu: thì con người là động vật ác nhất hành tinh mà lị.

Cái đáng buồn là người ta cho sự độc ác ấy là chuyện hết sức đương nhiên. Sự sống hay cái chết của muôn loài trên trái đất đều tuân theo quy luật. Nhưng sống có nhiều cách sống và chết cũng vậy.

Trong cái chết, có cái chết thanh thản, chết ngay tức khắc (chết bất đắc kỳ tử) – không cảm thấy đau đớn – có cái chết từ từ, có cái chết đau đớn vật vã và có cái chết thì tức tưởi…

Chết vì ốm đau, bệnh tật thì chẳng tránh được số giời. Nhưng đau đớn và buồn thảm nhất là cái chết từ từ, chết trông thấy do bị hành hạ, bị dồn vào bước đường cùng, bị bất lực nhìn cái chết đang đến với mình…

Thôi thì chết là hết, dẫu có để lại hay không để lại cái gì cho đời. Sống được mới là khó.

Một lần ra bưu điện chợ Mơ, tôi gặp hai bà cụ trên 70 tuổi. Cái tuổi 70 của người lao động trông già nua và lam lũ, tội lắm. Thấy hai cụ cứ loay hoay với hai kiện hàng, tôi hỏi có giúp gì được các cụ không. Tôi viết địa chỉ lên kiện hàng giúp các cụ, thấy nơi nhận là một trại giam nào đó. Một cụ bảo:

- Chúng tôi gửi đồ tiếp tế cho mấy thằng con cô ạ, chúng nó nghiện ma túy….Khổ thế đấy, muốn chết quá mà không chết được, chết thì ai tiếp tế cho chúng nó? Chả biết sau này thì thế nào, bây giờ còn sống ngày nào thì vẫn cứ phải lo ngày ấy cô ạ…

Khi nghe tôi kể lại chi tiết 5 ngày bị giam giữ, thấy được sự khao khát tự do của những kẻ bị giam giữ trong 4 bức tường, nhiều người khóc. Ngay bố tôi cũng ngậm ngùi thương cảm, bảo việc con bị giam cũng có cái được, nếu không làm sao biết ở đấy họ sống thế nào.

Tôi từng ngạc nhiên khi nghe cô bạn tù ở công an quận Hoàn Kiếm, nói muốn được chuyển sang Hỏa Lò. Đối với những người cả đời chả bao giờ dính dáng đến pháp luật,  thì Hỏa Lò là một cái tên đáng sợ lắm theo nhiều nghĩa. Cô ấy giải thích, sang đó rộng rãi, được gặp nhiều người. Lúc đó tôi không hiểu. Khi tôi được gọi ra, cô ấy cứ tưởng tôi được thả, có biết đâu tôi được đưa đến nơi cô ấy đang ao ước.

Vào đến Hỏa Lò, tôi lại ngạc nhiên lần nữa khi nghe bạn tù nói chỉ mong được đi trại lao động cải tạo. Phòng giam chính còn cách hành lang một gian đệm. Gần đến giờ ăn cơm trưa – 10 giờ sáng, các quản giáo đến mở cửa trong thì tất cả bọn ùa ra. Hai phòng giam cạnh nhau cách có một bức tường, họ thò tay qua chấn song cửa trao đổi với nhau từng gói mỳ tôm, hộp sữa hay chỉ là cái ghẻ lau. Không nhìn thấy mặt nhau, họ í ới hỏi vọng sang. Thỉnh thoảng thấy họ bám lấy những chấn song hình ô vuông, cố trèo lên nơi cao nhất để nghển cổ, nghé mắt nhìn ra bên ngoài. Tôi chỉ nghe mơ hồ tiếng lao xao ngoài đó, nơi những người tù đang đi lao động. Vậy mà họ thính tai lắm, nghe được hết. Họ gọi nhau ời ời, cùng giới nhưng lại xưng anh em cho nó đời một tý. Người đứng dưới thì khao khát hỏi người ở trên:

- Có thấy gì không?

- Có, thấy cái nón…

Rồi chợt họ rầm rầm nhảy ào xuống, cười bẽn lẽn như bị bắt quả tang làm điều xấu. Hóa ra các quản giáo vừa lên tiếng quát. Nếu vi phạm, có thể họ sẽ bị phạt giam riêng. Đến lúc đó tôi mới hiểu điều mong ước kia của họ.

Thông thường thời hạn tạm giữ tối đa là 9 ngày. Hết 9 ngày mà chưa được thả thì chuyển sang tạm giam. Trong thời gian tạm giam chỉ được nhận tiếp tế, chứ không được gặp người thân. Xử rồi, kết án rồi mới được đi trại, đi lao động ngoài trời, được gặp người thân.

Thế nghĩa là trong những người cùng phòng tôi, có người đã gần 4 năm nay không được bước chân ra khỏi 4 bức tường này – trừ những lần đi cung, không được gặp người thân, không được gửi thư từ gì…tôi đã nhìn thấy họ ngồi chăm chú nhìn vào miếng giấy bạc cắt ra từ hộp sữa, đọc như trẻ đánh vần. Hóa ra họ giao lưu với những bạn tù khác buồng bằng cách viết thư lên miếng giấy bạc đó.

Trong một cái clip trên youtube, người ta thu gọn lại 4 mùa chỉ trong vòng 24 giây. Còn trong 4 bức tường của nhà tù, thì 4 mùa Xuân, hạ, Thu, Đông trong một năm, 4 năm trời là bao nhiêu giây trong một đời người?

Nói vậy để hiểu cái giá phải trả cho những lỗi lầm nếu không bị oan khuất. Thậm chí nếu con người ta làm việc tận tâm hơn, có trách nhiệm hơn, chắc cũng có thể rút ngắn những ngày tháng đau khổ cho mỗi kẻ phạm tội, để thay vì khiến họ uất hận trước những bất công là sự thành tâm hối cải của họ. Nếu những người có trách nhiệm hiểu rằng, mỗi một giây lơ đễnh của họ, mỗi một sai lầm nhỏ nhất của họ cũng sẽ phải trả bằng nỗi thống khổ lớn lao của người tù, mà không có một thứ tiền bạc hay vật chất nào trên đời có thể bù đắp nổi.

Bởi thế tôi cho rằng, những người thực thi pháp luật, bên cạnh sự nghiêm khắc, không dung thứ với cái ác, còn phải có cái tâm thực sự, một tấm lòng rất đỗi bao dung, mới có tác dụng giáo dục và cải tạo, nâng đỡ những con người lầm đường lạc lối.

Vậy mà mỗi ngày tôi vẫn đọc được trên cả báo in lẫn báo mạng, những điều chắc hẳn không ai muốn thấy. Cái ác vẫn xảy ra hàng ngày hàng giờ, mỗi ngày một nhiều hơn. Sự ổn định của xã hội là gì? Là sự yên lặng, làm ngơ trước cái ác, trước sự bất hạnh của đồng loại hay sao? Thế mà trên tivi nhà hàng xóm, tôi vẫn thường nghe thấy câu hát : Em có là người Việt Nam, dòng máu đỏ da vàng, biết yêu thương nồng nàn…thế là người Việt Nam.

Hy vọng đây là bài viết cuối cùng tôi nhắc đến 5 ngày trong tù của mình. 5 Ngày so với 1 năm, hay 10 năm, hay cả một đời người trong tù của những người đã từng nếm trải thì quá ư là vô nghĩa.